بسیاری از افراد از یبوست مزمن یا حاد رنج می برند . یبوست به خودی خود آزار دهنده است اما می تواند باعث مشکلات متعددی دیگری از جمله شقاق مقعدی، کمردرد، سردرد و حتی در بعضی موارد تشنج شود.بنابراین شناسایی و درمان یبوست چه از نوع حاد و چه مزمن ، از طریق اصلاح سبک زندگی و دارو درمانی ضرروری است.در این مقاله از مقالات پردیس دانشگاهی حکیم ابن سینا به بررسی علل ابتلا به یبوست و روش های درمان یبوست در طب سنتی میپردازیم .

یبوست چیست ؟

یبوست یا خشکی مزاج به معنای خشک شدن مدفوع در روده بزرگ و کم شدن حرکت روده است که موجب درد و فشار زیاد در هنگام دفع مدفوع می شود. روده بزرگ دارای تعداد زیادی عضله است که به طور مرتب منقبض می شوند و مواد غذایی درون روده را به جلو حرکت می دهند .در واقع در روده بزرگ تعداد زیادی عصب وجود دارد که وظیفه آنها هماهنگ کردن انتقباضات روده است .همچنین در این بخش هورمون های مختلفی برای تنظیم فرآیند هضم و دفع غذا از دستگاه گوارش در حال ایفای نقش هستند .

علل ایجاد یبوست

یبوست ممکن است به علت تغییر رژیم غذایی، حساسیت به برخی ترکیبات، نگه داشتن مدفوع و تاخیر در تخلیه، مصرف برخی داروها یا مکمل‌ها مانند آهن، یا برخی شرایط زمینه ای گوارشی باشد. بهتر است فرد مبتلا به یبوست به یک روتین برای دفع و دستشویی رفتن عادت کند .برخی از عادات نامناسب سبک زندگی از نظر دکتر ایمان غیاثی که موجب ایجاد یبوست می شوند :

۱. بی‌نظمی در رژیم غذایی یکی از علل شایع یبوست است. تا حد امکان به طور منظم سه وعده غذا میل فرمایید. به ویژه وعده صبحانه بسیار ضروری است. ترجیحا تا یک ساعت پس از صرف صبحانه (یا تا زمان اجابت مزاج در صبح) از منزل خارج نشوید.

۲. عادات غذایی نامناسب مثل خوب نجویدن غذا (هر لقمه غذا به طور متوسط ۳۰ بار جویده شود)، صحبت کردن، تماشای تلویزیون و مطالعه در حین غذا، خوابیدن بلافاصله پس از غذا و خوردن غذا در زمان غیر گرسنگی، از مهم‌ترین عوامل ایجاد یبوست به شمار می‌رود. بنابراین از این عادات نامناسب اجتناب کنید.عادات بد غذایی از جمله تند غذا خوردن، صبحت کردن و تماشای تلویزیون در هنگام صرف غذا همگی منجر به یبوست خواهند شد.

۳. مشخص کردن ساعت منظم دفع روزانه در پیشگیری و درمان یبوست مفید است. بهتر است این زمان مدت کوتاهی پس از صرف غذا (مخصوصا وعده صبحانه) باشد.

۴. ورزش و فعالیت بدنی مرتب روزانه در بهبود اجابت مزاج موثر است.

۵. اگر مواد غذایی خشک (مثل برنج، نان بیات، نان سفید، نان باگت، غذاهای بریان شده، ادویه‌جات را به مقدار زیاد استفاده می‌کنید، حجم آن‌ها را کم کنید. از غذاهایی همچون سوپ کمی چرب، خوراک کدو، بورانی، آش چغندر، شب استفاده کنید. و کمی روغن بادام شیرین طبیعی، روغن زیتون و یا روغن کنجد به غذاها بیفزایید. به خاطر داشته باشید آب عدس و آب کلم ملین است ولی خود عدس و کلم قابض هستند و از خوردن آن‌ها باید پرهیز کنید.

۶. اگر در معرض هوای گرم و یا تعریق فراوان هستید، نوشیدنی‌های خنک مثل شربت آلو، هندوانه، خیار، دوغ و ماءالشعیر میل کنید.

۷. اگر حجم مدفوع اندک است سبزی و میوه بیشتری میل نمایید.

نشانه‌ها و علایم یبوست چیست؟

برخی از مهمترین نشانهها و علائم ابتلا به یبوست عبارتند از:
• احساس بی حالی، سر درد و افسردگی
• بوی بد دهان و تنفس بدبو
• زخم در دهان
• جوشهای پوستی و اکنه
• ناراحتیهای معده نظیر ترش کردن و سوزش معده
• اختلال خواب
• تجمع سموم در بدن
• بالا رفتن فشار خون
• تورم مفاصل
• بی اشتهایی و بد طعم شدن دهان

درمان یبوست

• نوشیدن یک لیوان آب گرم اول صبح: اولین راه درمان خانگی یبوست نوشیدن یک لیوان آب گرم به همراه چند قطره آبلیموی تازه در اول صبح است. بعد از آن مدتی راه بروید. این آب حرکات دودی روده را تنظیم کرده و دستگاه گوارش را به حرکت می اندازد.

• مصرف میوه، سبزی و غذاهای حاوی فیبر: مقدار زیادی سالاد و سبزیجات به رنگ سبز بخورید. فیبر موجود در میوه و سبزی برای درمان یبوست بسیار مفید است. سیب، موز رسیده، خربزه، پرتقال، انبه رسیده، انگور و گلابی میوه هایی هستند که دارای اثرات اشکار ملینی بوده و به درمان خانگی یبوست کمک می‌کنند. خوردن این میوه ها به طور منظم شخص را از عملکرد نرم روده ها مطمئن می‌سازد.

• شربت عسل: از دیگر راههای درمان یبوست خوردن یک لیوان کامل آب با یک قاشق عسل قبل از خواب است.

• رازیانه: برای رفع یبوست یک قاشق چایخوری رازیانه را بو داده و با یک لیوان آب در هنگام خواب خورده شود. رازیانه بو داده به عنوان یک ملین خفیف عمل می‌کند.

• انجیر خشک + بادام: انجیر خشک و بادام نیز برای درمان خانگی یبوست مزمن موثر است. به این منظور ۲ تا ۳ عدد انجیر خشک را با ۲ تا ۳ عدد بادام چند ساعت خیس کنید. سپس هسته انجیر را در آورده، پوست بادامها را نیز جدا کنید. آن‌ها را با هم بکوبید و دو بار در روز همراه با عسل بخورید.

• سبوس برنج: سبوس برنج و سبوس سایر غلات محتوی فیبر فراوان هستند و به عنوان یک درمان ساده و بی ضرر یبوستهایی که علت مشخصی ندارند مطرح می‌باشند.

• خاکشیر: یکی از راهکارهای درمان یبوست در طب سنتی مصرف خاکشیر است. خوردن دو قاشق غذاخوری خاکشیر با یک لیوان آب گرم صبح و شب برای انواع مزاج‌ها مناسب بوده و درمان مفیدی برای یبوستهای خفیف است.

• آب کله پاچه: برای درمان یبوست مزمن با طب سنتی استفاده از آب کله پاچه توصیه می‌شود. آب کله پاچه باعث افزایش رطوبت و دفع مواد زائد رودهها می‌گردد. به این منظور تا دو هفته روزی یکبار آب کله پاچه را بخورید تا اجابت مزاج عادی گردد.

• آب انجیر: خوردن آب انجیر نیز برای درمان یبوست بسیار موثر است. به این منظور ۷ عدد انجیر را در آب خیس کرده و بعد از نیم ساعت شربت انجیر را بخورید. این شربت بسیار ملین بوده و برای رفع پوکی استخوان هم بسیار مفید است.

• روغن زیتون: زیتون و روغن آن خاصیت ملین داشته و برای درمان و رفع یبوست بسیار مفید هستند.

• روغن کرچک: آخرین راه حل درمان خانگی یبوست با کمک طب سنتی، استفاده از روغن کرچک است. به این منظور یک قاشق چایخوری روغن کرچک را بعد از غذا بخورید. استفاده از روغن کرچک، بهتر است در خط آخر درمان یبوست مصرف شود.

مطالعه این متن به شما کمک می‌کند با شناسایی علت یبوست خود بتوانید برای درمان مناسب اقدام کنید. همچنین در این مقاله شما را با انواع توصیه‌های غذایی موثر در درمان یبوست شدید در طب سنتی آشنا کردیم. هر یک از این روش‌ها از دیرباز برای این منظور استفاده شده‌اند.

توجه : مقالات مرتبط با پزشکی و سلامت پردیس دانشگاهی حکیم ابن سینا از منابع معتبر داخلی و خارجی تهیه شده‌اند و صرفا جنبه اطلاع رسانی دارند، بنابراین توصیه درمانی و پزشکی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که مشکل پزشکی دارید، لازم است تا برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه نمایید.​